Η Νηρηίδα Γαλάτεια ήταν σύζυγος του πεφίφημου Κύκλωπα Πολύφημου που συνάντησε ο Οδυσσέας στο ταξίδι της επιστροφής από την Τροία, γιου της Γαίας και του Ουρανού. Η Γαλάτεια ήταν επίσης μητέρα του γενάρχη των Γαλατών, Γάλα ή Γαλάτη. Οφείλει το όνομά της στη γαλακτώδη χροιά του σώματός της ή στους λευκούς σαν γάλα αφρούς της θάλασσας.

Ο μύθος λέει πως η Γαλάτεια, μη ανταποκρινόμενη στον έρωτα του Πολύφημου, αγάπησε ένα βοσκό, τον Άκιο. Αυτό το βοσκό σκότωσε από τη ζήλια του ο Πολύφημος, και αυτή με τη σειρά της τον μεταμόρφωσε σε βράχο κοντά σε ένα ποταμό, στις όχθες του οποίου διανυχτέρευε η Γαλάτεια. Από αυτόν το μύθο εμπνεύστηκαν αρχαίοι και νεότεροι καλλιτέχνες, όπως ο Βιργίλιος, ο Θεόκριτος, ο Θερβάντες, ο Μποτιτσιέλλι, Οβίδιος, ο Πουσσέν, ο Ραφαήλ και ο Φιλόστρατος.